Çocuğunuz emeklemeye başladığında her zamankinden daha dikkatli olmalısınız. İlk kural riski en aza indirmektir. Çocuğunuzu kaza tehlikesi olabilecek yerlerden uzak tutunuz. İlgisini çekebilecek tehlikeli eşyaları çocuğun ulaşamayacağı yerlere koyunuz. Mümkünse kapalı hatta kilitli bir yerde tutunuz. Bebeğinize güvenli bir ortam hazırlamak için tıklayınız.
Her hangi bir kaza anında, birinci kural, sakin olmak ve sakin kalmaktır. PANİK YOK. İlk yardım konusunda bilgi sahibi olursanız ve bu gibi durumlarda ne yapacağınızı bilirseniz çocuğunuza en büyük yardımı yapmış olursunuz.
Öncelikle evde bir ecza dolabınız ve bir ilk yardım çantanız olmalıdır. Bu çantanın içerisinde plaster, pamuk, gazlı bezler, sargı bezleri, steril pansuman bezi, antiseptik bir solüsyon (batikon, betadin, alkol gibi) ağrı kesici şurup (Paracetamol, İbuprofen gibi), makas, cımbız, yara bantları olmalıdır. Her kullanımdan sonra eksikler tamamlanmalıdır.
Acil durumlarda başvuracağınız telefon numaralarını telefonunuzun yanında kolayca görülebilecek bir yerde hazır bulundurmalısınız. Bunlar doktorunuzun telefonu, ambulans, taksi, hastane, sağlık ocağı, polis, zehir danışma hattı gibi telefonlar olmalıdır.
Sağlık danışma hattı: 184
Hızır acil servis: 112
Zehir danışma hattı: Tüm Türkiye’de 114
Sağlık bakanlığı: 0312 5851000
SOLUNUM GÜÇLÜĞÜ VE İLK YARDIM: Çocuğunuzda solunum güçlüğü gözlediğinizde hemen ağzını kontrol edin. Küçük bir besin parçası, koyu yapışkan bir balgam, küçük bir oyuncak parçası, bir bez ya da lastik parçası ağzını tıkamış olabilir. Hemen alınabilecek bir parça ise almaya çalışın. Kusmaya bağlı solunum güçlüğünde ağzını temizleyin, yan yatırıp arkasına hafif darbelerle vurun. Eğer çocuğunuzun nefes almadığını fark ederseniz, ağzına baktıktan ve bir yabancı cisim olmadığından emin olduktan sonra çocuğunuzu sert bir zemin üzerine yatırın. Bir elinizle alın bölgesinden başın her iki yanından tutarak başı arkaya doğru çekin. Diğer elinizle alt çeneyi aşağıya çekip ağzı açarak hava yolunun açılmasını sağlayın. Dudaklarınızı çocuğunuzun ağzını ve burnunu içine alacak şekilde çocuğunuzun yüzüne yerleştirin. Daha sonra çocuğunuzun yaşına göre derin nefes alarak ya da almadan ağzınızdaki havayı yavaş yavaş çocuğunuza üfleyin.1 kez soluk verdikten sonra bir elinizi çocuğunuzun göğsüne iki memeyi birleştiren hayali çizginin tam ortasından 1 parmak altına, hafif sola gelecek şekilde yerleştirin. 5 kez elinizi bastırıp kaldırarak kalp masajı yapın. Bu soluk verme ve kalp masajı işlemini sağlık personeli gelinceye kadar sürdürün. Soluk verme sayısı dakikada 20–30 olmalıdır. Her soluk verdikten sonra çocuğunuzun göğüs kafesinin aşağı yukarı hareket edip etmediğini ve kalp atışının olup olmadığını kontrol edin.
ÇOCUĞUNUZUN YANINDA 5 YAŞINA KADAR FINDIK, FISTIK, ÇEKİRDEK GİBİ YİYECEKLER YEMEYİN VE ÇOCUĞUNUZA YEDİRMEYİN! Çünkü, bunlar ani bir hareketle solunum yoluna kaçarak soluk borusunun refleks olarak kasılması sonucu ağır solunum güçlüğü tablolarına neden olabilir.
ÇARPMALAR: Ufak çarpmalarda o bölgeye soğuk uygulaması yapınız. Çarpılan yerde şişme olursa o bölgeye 10-15 dakika buz koyabilirsiniz. Parecetamol, İbuprofen cinsi bir ağrı kesici kullanabilirsiniz. Bir süre çarpılan bölgeyi dinlendirebilirsiniz.
İNCİNME VE BURKULMALAR: İncinmede deri altı dokularda kanamaya bağlı şişlik ve morarma görülebilir. Bu morluk, bazen 1 haftaya kadar uzayabilir. Soğuk suyla ıslatılmış bez ya da buz torbası ½ saat süre ile uygulanabilir. Burkulmada ise oynak yerlerini destekleyen bağlarda zedelenme vardır. Çocuk sırt üstü yatırılır, ayak bir yastık üzerine koyulur, burkulan bölgeye ½ saat süre ile soğuk suyla ıslatılmış bez ya da buz torbası konulur. Ağrı ve şişlik artarak devam ediyorsa kırık ve çıkık ihtimaline karşı bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
CİLT YARALANMALARI VE KESİKLER: Yara yerini ılık sabunlu su ile iyice yıkayınız ve daha sonra bol su ile durulayınız. Evde sürekli bulundurduğunuz antiseptik bir solüsyon, povidon iyotla (Batticon, Betadin gibi) yarayı siliniz. Kesiğin üzerine antibiyotikli merhem sürmeyiniz. Yara bandı ile kapatabilirsiniz. Kan akıyorsa antiseptik solüsyona batırılmış gazlı bez ya da pamukla yaraya tampon yapınız. Kol ve bacakta tampona rağmen kanama durmamışsa yaralanan kısmın üst kısmına (gövdeye yakın olan kısmına) sıkı bir bandaj uygulayıp en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurunuz. Yine yara geniş ve derin ise, yüzde iz bırakabilecek cinsten ise, toprakla kirlenmiş ise, paslı çivi batmış ise, parçalı kesi ise ve hayvan ısırmasına bağlı ise (kuduz ihtimaline karşı hayvanın da yakalanıp öldürülmeden hayvanla birlikte) en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
YANIKLAR: Birinci kural çocuğunuzu mutfaktan uzak tutunuz. Mutfak evin en tehlikeli yeridir. Yemek pişirirken tavaların saplı kısımları ocağın iç kısmına gelmelidir. Çocuğunuz ortalıktayken kesinlikle sıcak su taşımayınız. Masa örtüsünü masaya sıkıca bağlayınız. Çocuğunuz çekiştirip üzerindekileri aşağı indirebilir.
Birinci derece yanıkta, derinin üst tabakası etkilenmiştir. Deri pembe ve kırmızıdır, bastırmakla solar, dokununca ağrır. Güneş yanığı, çakmak ateşi, sıcak su haşlanması sonucu oluşur. Musluk suyunun altında, ağrı hafifleyene kadar tutulmalıdır. Bu uygulama yara yerinin su toplamasını engelleyebilir.
İkinci derece yanıkta, derinin üst ve orta tabakası etkilenmiştir; deri ıslak ve kırmızıdır; içi su toplamıştır. İleri derecede ağrılıdır. Sıcak su, buhar, ateş sonucu oluşabilir. Soğuk su uygulaması, antibiyotikli pomat uygulaması yeterli olabilir. Yaralanan yerin üzerindeki su toplayan kabarcıklar patlatılmamalıdır. Yara üzerine Tentürdiyot sürülmemelidir. Salça, yoğurt ve diş macunu gibi maddeler sürülmemelidir.
Üçüncü derece yanıkta, derinin bütün tabakaları bazen kas ve yağ dokusuna kadar yanmıştır. Deri, kuru, beyaz veya siyah renklidir. Açık ateş, buhar, kimyasal maddeler ve elektrik akımı sonucu oluşabilir. Üzerindeki giysiler kesilerek çıkartılmalı, yanık yerine yapışmış giysiler zorla çıkartılmamalı, yanık yeri bol su ile yıkanmalı, sargı bezi ya da temiz bir çarşafa sarılmalı ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
ELEKTRİK ÇARPMALARI: Birinci kural evdeki tüm açık prizlerin üzerini kapatınız. Bir elektrik çarpması durumunda önce sigortanın şalterini aşağı indirerek elektriği kapatınız. Sonra çocuğu kuru bir bezle sararak en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz.
ZEHİRLENMELER: Belirtiler alınan ilaca ya da kimyasal maddenin türüne göre değişiklik gösterir. Daha önce hiçbir yakınması olmayan sağlıklı bir çocukta birden başlayan kusma, karın ağrısı, baş dönmesi, havale geçirme, bilinç kaybı, şok belirtileri varsa ve çocuğun yanında kimyasal madde, ilaç artıkları ya da boş kaplarının bulunması zehirlenmeyi düşündürür.
Birinci kural, tüm ilaçlar çocukların ulaşamayacağı kilitli bir yerde olmalıdır. Evdeki temizlik malzemeleri, özellikle tuzruhu, klorak, çamaşır suyu ve her türlü deterjan kilitli bir yerde olmalıdır. Gazyağı ve benzin gibi maddeler de kilitli bir ortamda bulunmalıdır.
Eğer çocuk yanlışlıkla ilaç aldıysa kusturmaya çalışınız, ilacın kutusu ve kullanma şeklini içeren kağıtla birlikte doktorunuza başvurunuz. Gazyağı, benzin, tuzruhu, klorak ve diğer çamaşır suları gibi sıvı ve yakıcı maddeler aldıysa, kesinlikle KUSTURMAYINIZ. Çünkü kusarken geri gelen bu maddeler yemek borusunu ikinci kez yakıp zarara uğratacaklardır. Bol su ve sulu gıdalar içirtilerek en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz.
GÜNEŞ ÇARPMALARI: Hava çok kapalı, yağmurlu ve aşırı rüzgarlı değilse, sıcaklık 0 C’nin altında değilse, çocuğunuzu her gün sokağa çıkarmalısınız. Yaz aylarında sabah 10-11 ve akşam 16-17 arası güneşlenmesi için en uygun saatlerdir. 3- 5 dakikadan başlayarak bir saatte kadar güneşlenme süresini artırabilirsiniz. Güneşe çıkmadan yarım saat önce çocuğunuzun cildine göre doktorunuzun uygun gördüğü güneş kremini kullanabilirsiniz.
Güneş yanığında ciltte kızarıklık, ağrı, hatta yanığın derecesine göre su toplaması olabilir. Birkaç gün içerisinde soyulma da görülebilir. Güneş çarpmasında vücuttan su kaybına bağlı olarak, halsizlik, bitkinlik, iştahsızlık, baş ağrısı, ateş, üşüme, titreme, kusma olabilir.
Güneş yanıklarında kızarmış bölgeye bol su dökülür. Çocuğun vücuduna ıslak bir bez uygulayabilirsiniz. Serinletici bir losyon ya da deriyi besleyici pantotenik asitli bir merhem sürebilirsiniz.
Güneş çarpmasında, çocuğunuzu serin bir yerde tutmalısınız. Bol su ve sulu gıdalar veriniz. Ateş varsa Parecetemol ya da İbuprofen cinsi basit bir ateş düşürücü kullanabilirsiniz. Kusma ve ateş ısrarla devam ediyorsa doktorunuza başvurunuz.
EVCİL HAYVANLAR: Hayvanlar her zaman çocukların en iyi arkadaşıdır. Onları tanımasına ve sevmesine olanak tanıyınız. Birinci kural, çocuğun odasında hatta mümkünse 3 yaşına kadar bulunduğu evde, özellikle kedi, köpek, kuş gibi tüylü hayvan bulundurmayınız.
Çocuklar hayvanlarla dışarıda bir ortamda oynamalı, oynadıktan sonra giysileri değiştirilmeli, elleri yıkanmalı, mümkünse banyo yaptırılmalıdır. Bazı çocuklar hayvanlara karşı alerjik olabilirler. Bazı hayvanlardan çocuklara hastalık geçebilir. Bu konuda dikkatli olunmalıdır. Çocuğun ilişkide bulunduğu hayvanların aşılarının tam olduğundan emin olunmalı; ısırma, tırmalama gibi durumlarda mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Dr. Yılmaz Bay
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı