Özgül Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG); çocuğun dinleme, konuşma, okuma, yazma, akıl yürütme ile matematik yeteneklerinin kazanılmasında ve kullanılmasında yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan nörogelişimsel bir bozukluktur. ÖÖG’si olan bireyler konuşma seslerini tanısa bile, bu seslerin harfler ya da kelimeler ile olan ilişkilerini öğrenmede zorluk çekerler. Genellikle okuma bozukluğu şeklinde gözlemlenen ÖÖG; beynin dili işleyen bölgelerini de olumsuz etkileyerek dikkat ve hafızayı da bozabilir. ÖÖG’si olan çocukların anne babalarında benzer sorunlar olma olasılığı normal popülasyondan 5-12 kat fazladır. İkizlerde her iki çocukta da ÖÖG görülme olasılığı oldukça  yüksektir (tek yumurta ikizlerinde daha yüksek). Yine kardeşler arasında ÖÖG olma olasılığı daha yüksektir.

ÖÖG’si olan bireyler normal zekaya sahiptirler ve dış görünüşleri de tamamen normaldir. Hatta bazen zeka düzeyi çok yüksek bile olabilir. Özel yeteneklere sahip olabilirler. Güzel sanatlarda ÖÖG’li olma oranı 3 kat daha fazladır. En iyi tasarımcılar, peyzaj mimarları, marangozlar, aşçılar, yazılım geliştiriciler, radyologlar, cerrahlar, ortodonti uzmanları, grafik tasarımcılar, fotoğrafçılar, ressamlar, kaptanlar, pilotlar arasında ÖÖG’liler daha fazladır.

ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) ALT GRUPLARI

• Okumada güçlük: Disleksi
• Yazmada güçlük: Disgrafi
• Matematiksel işlemlerde güçlük: Diskalkuli
• Başka Türlü Adlandırılamayan Öğrenme Güçlüğü
• Sözel Olmayan Öğrenme Güçlüğü

ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) NEDENLERİ;

ÖÖG’nin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Genetik yatkınlık yanında, doğum öncesi ve doğum sonrasında beyin gelişmesi sırasında etkili olan bazı olumsuz faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi, gebelik sırasında geçirilen hastalıklar, bilinçsiz ilaç kullanımı, annenin sigara ve alkol tüketimi, uzun ve zor doğum, plasenta anormallikleri, doğumdan sonra bebeğin nefes almasında gecikme ÖÖG’nin nedenleri arasında sayılabilir. 

ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) BELİRTİLERİ NELERDİR

ÖÖG; çoğunlukla çocukluk çağında görülen bir hastalık olmasına rağmen bazen fark edilmesi okul çağını bulabilir. Bu nedenle sorunu ilk fark eden öğretmen olabilir. Okumayı öğrenmeye başlayan çocukta okuma zorluğu, heceleme, yazma ve okuduğunu anlama konusunda sorunlar ilk belirtiler olabilir.

Okul  öncesi küçük bir çocuğun ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) riski altında olabileceğini gösteren belirtiler nelerdir?

• Geç konuşma
• Yeni kelimeleri öğrenmede yavaşlık
• Kelimeleri söylerken ses sırasını karıştırma
• Birbiriyle benzer kelimeleri ayırt edememe
• Harfleri, renkleri ve sayıları hatırlamada zorluk çekme
• Tekerlemeleri söyleyememe
• Kafiyeleri öğrenmede güçlük

Okul Çağına Gelmiş Bir Çocukta ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) Belirtileri nelerdir?

Genel olarak okuma güçlüğü şeklinde ortaya çıkan ÖÖG belirtileri;

• Okuma ve yazmanın yavaş şekilde yapılması
• Okurken kelime atlama
• B ve d, p ve q harflerini, 6 ve 9 gibi  sayıları ters algılama; kelimelerdeki harfleri ya da sayıları karışık anlama, ne’ yi en; 3’ü E; 12’yi 21 olarak algılamak vb…
• Hecelerin seslerini karıştırma, ya da sessiz harflerin yerini değiştirme
• Çok sık ve fazla miktarda yazım hatası yapılması
• Yazı yazmada zorluk
• Gecikmiş ya da yetersiz konuşma
• Konuşurken konuşulanı tam olarak anlayamama ve konuşmanın gelişimine uygun kelimeleri seçmede zorluk
• Yön bulmada zorluk
• Zamanı kavramada zorluk
• Elleri kullanmada hantallık ve beceriksizlik
• Herhangi bir hikayeyi özetleyememek
• Duyduğunu anlamada ve zihinde işlemede zorluk
• Olayların sırasını hatırlamada zorluk
• Yeni kelimeleri öğrenmede zorluk
• Yabancı dil öğrenme zorluğu
• Sorular karşısında doğru kelimeyi bulma ve cevaplamada zorluk
• Okuma ödevlerini normalden uzun sürede tamamlama
• Okuma gerektiren işlerden kaçınma ÖÖG’nin başlıca belirtileridir.

ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) TANISI NASIL KONULUR?

ÖÖG’yi ortaya koyacak hiçbir kan testi ve ya laboratuvar bulgusu yoktur. Bunun yerine çocuğu gözlemeye dayanan ÖÖG ile ilgili belirtilerin dikkatlice değerlendirmesini içeren testler kullanılabilir. Çocuğun okuma ve dil becerisini anlamak için aşağıdaki testler yapılabilir;

• Yabancı kelimeleri okuması
• Sözlü dil becerilerinin değerlendirilmesi
• Akıcı okuma ve okuduğunu anlama becerisinin gözlenmesi
• Yazım ve imla becerisinin izlenmesi
• Kelime bilgisi ve kelimeyi tanımasının değerlendirilmesi
• Bazı psikolojik testler de ÖÖG tanısı konulmasına yardımcı olabilir.

ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) TEDAVİSİ

ÖÖG yaşam boyu süren bir sorundur. ÖÖG’yi tamamen ortadan kaldırabilecek herhangi bir ilaç ya da özel bir tedavi bulunmamaktadır. Her hastalıkta olduğu gibi burada da erken tanı çok önemlidir. Çocuğa özel ihtiyaçları belirleyip ona yönelik özel tedavi programlarının düzenlenmesi  gerekir. Soruna bir bütün olarak yaklaşılmalıdır. Doktor, aile, okul, psikolog, psikiyatrist ve özel eğitim uzmanı iş birliğiyle çocuğun güçlük çektiği alana özel; sözel, işitsel ve görsel eğitim metotları ile çocuğa eğitim verilmelidir. Çocuk yaşına uygun normal okula giderken; güçlük çektiği alana özel bireysel ya da grup halinde ayrı bir eğitim programı da almalıdır.

ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) TEDAVİSİNDE YAPILABİLECEKLER  

• Okuma uzmanıyla özel ders oturumları gerçekleştirilmelidir.
• Ana okulu ve ilkokulda ek yardım alınmalıdır.
• Anne ve babalar çocukluktan itibaren çocuklarına yüksek sesle kitap okumalıdır. 
• Önceden kaydedilmiş sesli kitap dinlenmelidir. 
• Çocuğa anlatılanları bir kere de çocuğun kendisinin anlatması istenmelidir.
• Okul yönetimi ve öğretmeniyle eğitim için yakın iş birliği yapılmalı, ortak strateji belirlenmelidir. 
• Çocuğun okuma alıştırması yapması için bir zaman belirlenmeli ve bu zamana mutlaka uyulmalıdır. 
• Anne ve babalarda gün içinde okumaya zaman ayırmalı ve çocuğuna örnek olmalıdır.
• ÖÖG’si olan çocuk okuma içermeyen etkinliklerde daha başarılı olabilir. Bu yeteneklerinin gelişmesine destek olunmalıdır.
• Evde çocuğun konforu sağlanmalı; sakin, sessiz ve temiz ortamda çalışması sağlanmalı, düzenli beslenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. 
• Ders kayıtlarının öretmenden alınıp çocuğun bu kayıtları yeniden dinlemesi sağlanmalıdır. 
• Benzer problemi olan ailelerle iletişim halinde olunmalı ve hatta çocukların birlikte eğitim almaları sağlamalıdır. 

Tedavi edilmeyen ÖÖG, özgüven sorunlarına, davranış sorunlarına, kaygıya, saldırganlığa, arkadaşlardan, ebeveynlerden ve öğretmenlerden kaçınmaya yol açabilir. Okuma ve anlamada  yetersizlik çocuğunuzun büyüdükçe kendi gerçek potansiyeline ulaşmasını engelleyebilir.

ÇOCUĞUNUZA MUTLAKA ÖÖG’Sİ OLDUĞUNU VE BUNUN KİŞİSEL BİR BAŞARISIZLIK DEĞİL, KİŞİSEL BİR FARKLILIK OLDUĞUNU AYRINTILI OLARAK ANLATMALISINIZ. 

Dr. Yılmaz Bay

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı