Kabızlık; çağımızda küçük büyük tüm insanların ortak sorunudur. Son yüz yılda beslenme alışkanlıklarımızdaki değişiklikler, doğal gıdalardan daha çok işlenmiş ve hazır gıdalara yönelmemiz ve daha az hareketli bir yaşam tarzı sürmemiz kabızlığın en önde gelen nedenleri arasındadır. 

Öncelikle çocuğunuzun her gün tuvalete çıkması gerekmediğini bilmeniz gerekir. Tuvalete çıkmak biraz da ailevi bir durumdur. Bazı aileler genetik olarak her gün ya da günde birkaç kez tuvalete çıkarken bazı ailelerde tuvalete çıkma durumu birkaç güne kadar uzayabilir.Benzer şekilde bazı çocuklar günde 3-5 kere tuvalete çıkabildiği gibi bazı çocuklar da 3-5 günde bir tuvalete çıkabilir. Dışkı;tek tek, çok sert ya da çok büyük hacimli değilse ve bu dışkıyı çıkartmak çocuğunuzu  çok rahatsız etmiyorsa normaldir,kabızlık sayılmaz.

Bebeklerde Kabızlık: Bebeğin mekonyum denilen ilk dışkısını 24-48 saat içerisinde çıkarması gerekir. Eğer bu dışkılama olmazs; bebekte makat darlığı, makatın normal yerinde olmaması ya da dışkılamayı sağlayan sinir yapısının bozuk olması gibi nedenler olabilir.Böyle bir durumda mutlaka bir çocuk hekimine başvurmanız gerekir. Anne sütü alan bebekler ilk 1 ayda günde 5-10-15 kere dışkılama yapabilir ve bu normaldir. 2. aydan sonra 2-3-4 günde bir dışkı çıkartabilir ve tamamen normaldir. Hatta bazı bebekler 8-10 günde bir,çok sert olmayan  yumuşak kıvamlı ve çıkarken çocuğu rahatsız etmeyen bir dışkı çıkartabilir ve bu kabızlık değildir.Ancak 4-5 günü geçtiği halde bebek dışkı yapamamış ve dışkı bebeği rahatsız ediyor ise zeytin yağına batırılmış bir derece ile popo uyarılabilir. Bebeklerde kabızlığı engellemek için anne sütünü daha uzun süre vermelisiniz.Anne bol su ve sulu gıdalar tüketmeli, liften zengin besinler yemelidir.Bebek de iki  emzirme arasında karın masajı yapılmalı, bacakları karına doğru bastırılarak gaz ve dışkı  çıkışı kolaylaştırılmalıdır. 6 aydan sonra ek besinlere başlama döneminde bebeğinizde daha çok yeşil yapraklı sebze ve daha çok taze meyve yedirmeli, bol su ve sulu gıdalar sunmalısınız.

Çocuklarda Kabızlık:Eğer çocuğunuz 2-3-4 günde bir ağrısız,sızısız rahatça yumuşak kıvamlı bir dışkı çıkartıyor ise  bu tamamen normaldir ,kabız değildir. Eğer çocuğunuz tek tek,sert kıvamda, büyük hacimde, zorlanarak ağrılı bir şekilde dışkı çıkartıyor ise her gün bile yapsa bu kabızlıktır. Çocuklarda daha çok dışkı çıkartmayı ertelemeye bağlı fonksiyonel kabızlık görülür. Çocuk oyuna dalarak ya da televizyon bilgisayar, cep telefonu gibi görsel iletişim araçlarını izlerken dışkılamayı erteler. Ertelenen dışkının suyu kalın bağırsağın son kısmında daha çok emilir. Daha çok suyu emilen bu dışkı daha çok katılaşır. Katılaşan dışkı çıkarken çıkış bölgesini tahriş ederek çatlaklara, yırtıklara ve kanamalara neden olabilir. Daha sonra çocuk dışkılama esnasında acıyacağını düşüncesi ile dışkılamayı erteler. Ertelenen her dışkılama dışkıyı daha da katılaştırır ve çıkışı zorlaştırır ve bu böyle sürüp gider. Bağırsağın son kısmındaki bu sert dışkı zamanla o bölgedeki sinirlerin duyarlılığının kaybolmasına neden olur ve artık çocuk dışkısının geldiğini hissetmez. Yukarıdan gelen yeni dışkılar bu sert dışkının etrafından aşağı doğru akarak çocukta dışkı kaçırmalara ve kilotonun kirlenmesine  neden olabilir.Sertleşen dışkı idrar kesesine de baskı yaparak çocukta idrar kaçırmalarına ve idrar yolu enfeksiyonlarına da neden olabilir. 

ÇOCUKLARDA KABIZLIKTA TEDAVİ

Davranış Tedavisi

• Öncelik kabız olan,dışkı kaçıran çocuk; asla suçlanmamalı olumlu yönde motive edilmelidir.
• Kabızlık tedavi edilebilen bir hastalıktır ancak aile çocuk, yakın çevre ve hekim iş birliği çok önemlidir.
• Çocuk daha aktif bir yaşam sürmesi için özendirilmelidir.Ekrandan uzak oyun, spor, jimnastik, dans, çevre gezileri gibi aktivitelere yönlendirilmelidir. 
• Tuvalet alışkanlığı kazanan çocuklar sabah ve akşam düzenli olarak tuvalete oturmalı ve en az 10-15 dakika dışkısını çıkartmaya çalışmalıdır.
• Küçük çocuklarda karın masajı yapılabilir.Karnın sağ alt bölümünden, kasık bölgesinden başlayıp; yukarıya göğüs kafesine kadar, sonra sola diğer göğüs  kafesine kadar, sonrada aşağıya saat yönünde etkin bir şekilde bastırarak masaj yapmalıdır.
• Okula giden çocuklar tuvaleti geldiğinde mutlaka okulda da olsa tuvalete girmelidir. OKul tuvaletinin temizliğine ve hijyenine dikkat edilmelidir.

Diyet Tedavisi

• Çocuğunuza bol su ve sulu gıdalar sunmalısınız.
• Çocuğunuza bol sebze yedirin. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler; örneğin ıspanak, lahana, pırasa, kereviz, marul, pazı, semiz otu, bamya, taze fasulye, börülce, enginar, brokoli, karnı bahar, turp otu, radika, arapsaçı, deniz börülcesi gibi sebzelerden hangisine ulaşabilirseniz mevsimine göre çeşitlendirerek çocuğunuza sunmalısınız.
• Çocuğunuza bol meyve yedirmelisiniz. Özellikle üzüm, kayısı, erik, kiraz, avokado, yeni dünya, hurma, cennet hurması, karpuz, kavun, portakal, mandalina, daha büyük çocuklarda çilek, incir, mango, ananas gibi yiyecekler verebilirsiniz.
• Kuru meyveler ve bunların hoşaf ve kompostolarını verebilirisiniz.Örneğin; kuru dut, kuru erik, kuru kayısı, kuru üzüm  direk olarak verilebildiği gibi hoşaf ve komposto şeklinde de verebilirsiniz.
• Her türlü bitkisel çaylar; örneğin ıhlamur, papatya, rezene çayı sunabilirsiniz.
• Ağızdan sızma zeytin yağı, çocuğun yaşına göre 1-2 çay kaşığından günde 3 kez 1 tatlı kaşığına kadar kabızlığın durumuna göre verebilirsiniz.
• Badem yağı, elma yağı gibi yağlar denenebilir.
• Eğer çocuğunuza ekmek veriyorsanız; işlenmemiş undan yapılmış tam tahıl ekmeği vermelisiniz. Asla işlenmiş beyaz undan yapılmış ekmekler vermeyiniz.
• Yulaf unundan yapılmış muhallebi ya da yulaflı ekmekler kullanabilirsiniz.
• Süt alımını mutlaka kısıtlamalısınız. 1 yaş üzerindeki bir çocuk günde 1-2 su bardağından        ( 200-400 cc) fazla süt almamalıdır.
• Makarna, pilav ve erişte gibi yiyecekler mümkün olduğunca azaltılmalı ve haftada 1-2 kez den fazla verilmemelidir. 
• Yağda kızartmalar özellikle; patates, havuç, kabak kızartması, mücver, köfte gibi  yiyecekler azaltılmalıdır.
• Bakkaldan alınan her türlü abur, cubur yiyecekler özellikle; çikolatalar, gofretler, bisküviler krakerler, kekler verilmemelidir.
• Patates ve mısır gevrekleri, patlamış mısır, her türlü şekerlemeler, hazır meyve suları, kola, gazoz  ve her türlü hazır gıdalar yasaklanmalıdır.

İlaç Tedavisi: 

• Öncelikle anal bölgedeki çatlak, yırtık ve kanamaları için uygun ağrı kesici, mikrop önleyici, yara iyileştirici kremler doktorunuzun önerileri doğrultusunda önerdiği sürece kullanılmalıdır.
• Ağrılı dışkılama durumunda uygun ağrı kesici parasetemol, ibuprofen cinsi ilaçlar uygun sürelerle kullanılmalıdır.
• Gerektiğinde uygun prebiyotik- probiyotikler kullanılabilir.
• İleri kabızlık durumlarında dışkıyı yumuşatacak, dışkının su miktarını arttıracak ilaçlar hatta bazen lavmanlar doktorunuzun önerileri doğrultusunda kullanılabilir.

SÖZÜN ÖZÜ: Çocuğunuzun kabızlığı  geçse de yukarıdaki önerilere uymaya devam etmelisiniz. Bu öneriler sizin ve çocuğunuzun yaşam biçimi olmalıdır. 

                                                                                       Dr. YILMAZ BAY

Çocuk Sağlığı Uzmanı