“Olmaya Devlet Cihanda Bir Nefes Sıhhat Gibi”

Solunum yolunun başlangıcı ve de bitişi olan burun, bebeklik ve çocukluk yaşlarında yaşamsal bir öneme sahiptir. Burun solunumla alınan havayı nemlendirir, ısıtır, filtre eder, temizler ve yabancı maddelerden arındırır. Solunumla alınan havanın basıncını ve akış hızını ayarlar. Burundan kulağa giden östaki borusu vasıtası ile orta kulağın havalanmasını sağlayarak işitmeye yarımcı olur.Ayrıca beş duyu organımızdan biri olarak koku almayı da sağlar.

Burun kanalı bebeklerde ve çocuklarda erişkinlere göre daha dardır.6 ayın altındaki çocuklar ağız solunumu yapamazlar, burun solunumu yaparlar.Emmenin kesilmememsi için anne memesi bebeğin ağızda iken bebek  solunumunu burundan yapmak zorunluluğundadır.

Bebekler ve çocuklar burunlarını temizleme konusunda erişkinlere oranla daha beceriksizdirler.  Hapşırma zayıftır, sümkürmeyi bilemezler. Burunları tıkalı olduğunda bebekler; huysuz, huzursuz, uykusuz olurlar. Beslenme sırasında fazla gaz yutarlar bu da bebeklerde  gaz sancısını arttırır. Burun tıkanıklığı; orta kulak iltihabı, sinusit gibi hastalıkların gelişmesine zemin hazırlar.Burnu tıkalı olan bebekler  anne memesini ya da biberonu iyi almazlar; bunun sonucunda beslenme bozulduğu için büyüme ve gelişme geri kalır. Tüm bu nedenlerden dolayı bebeklerde burunun açık olması çok önemlidir.Burunda oluşacak en ufak bir problem bebeklerde ciddi sorunlara yol açabilir.Bebeklerin ve çocukların burnu tıkalı olduğunda ailenin de yaşam kalitesi bozulur.

ÇOCUKLARDA BURUN TIKANIKLIĞININ EN SIK GÖRÜLEN NEDENLERİ

• Doğumsal burun ve solunum yolları tıkanıklıkları.
• Doğum öncesi anne karnında ve doğum esnasında doğum kanalından alınan sekresyonlar. 
• Çocuklarda burun kanalının erişkinlere göre daha dar olması.
• Burun deliklerinden giren mikroplarla savaşmaya yardımcı olan; geniz etinin büyük olması.
• Çocuklarda virulara bağlı olarak sık sık viral üst solunum yolu enfeksiyonu geçirilmesi.
• Çocukların yanında sigara içilmesi.
• Çocuğun bulunduğu odanın yeterince havalandırılmaması.
• Odadaki havanın kirli ve neminin az olması.
• Alerjik durumlar.
• Sinusitis.
• Buruna yabancı cisim kaçması.
• Midedeki besinlerin ağız, burun ve boğaza geri gelmesi(Gastro Özafagial Reflu Hastalığı).
• Çocuk için uygun olmayan burun damlalarının aşırı kullanılması.

Çocuklarda görülen en sık burun tıkanıklığı nedenleri arasındadır.

SAĞLIKLI BİR BEBEK;BURUNDAN RAHAT NEES ALIP VERİYORSA, AŞIRI HIRILTISI, HORULTUSU YOKSA, NEŞESİ CANLILIĞI YERİNDE İSE O BEBEKTE BURUN TEMİZLİĞİ YAPILMASINA GEREK YOKTUR.

Bebeğiniz; nefes alıp verirken zorlanıyor, hırıltılı nefes alıyor, uykuya dalmakta zorlanıyor, sık sık uykudan uyanıyor, rahat ememiyor, emerken sık sık emmeye ara veriyor ve ağlıyor ise burnunun temizlenmesine gereksinimi vardır.

BURNU TIKALI OLAN ÇOCUKLARDA NASIL DAVRANILMALI

2 yaşın altındaki çocuklarda en iyi burun açıcı serum Fizyolojik denilen  tuzlu sulu burun damlalarıdır. Bu burun damlalarını çocuklardaki burun tıkanıklığının derecesine göre 2-3-4 saat ara ile her bir burun deliğine 5-6-7-8-9-10 damla olacak şekilde damlatabilirsiniz. Serum Fizyolojik burunda birikmiş artıkları sulandırarak vücuttan atılmasını kolaylaştırır. Bebekler hapşırarak, öksürerek, aksırarak serum fizyolojik ile sulandırılan bu artıkları doğal yolla dışarıya çıkartırlar. 

Buruna Serum Fizyolojik nasıl kullanılır: Çocuğunuzu sırt üstü yatırınız, sol elinizle enseden tutup kafayı hafifçe geriye devrilecek şekilde boynunu alttan yukarıya kaldırınız. Sağ elinizle serum fizyolojik içeren burun damlasını bebeğinizin her bir burun deliğine 5-6 damla olacak şekilde üstten buruna değdirmeden damlatınız. Burun damlasının ağzını çocuğun burnuna sokmayınız. 1-2 dakika bekleyiniz.Genelde bu süre içerisinde çocuklar hapşırarak burundaki kirlilikleri dışarıya çıkartırlar.

Burun damlası kullandıktan bir kaç dakika sonra bebeğiniz burundan rahat nefes alamıyorsa,hırıltı ve tıkanıklık hala çok fazla ise, nefesle çalışan burun aspiratörlerini kullanabilirsiniz.Ağızla çekilen burun aspiratörlerinin bir ucu çocuğunuzun burnunda, diğer ucu sizin ağzınızda olmalıdır. Orta kuvvette bir nefesle burundaki salgıları aspiratör içine çekebilirsiniz.

Zorunlu olmadıkça burun aspiratörü kullanmayınız.Çocuklardaki burun iç zarları çok hassa olduğu için burun mukozasına zarar verebilirsiniz. Bebekler çok hareketli oldukları için burunlarını oynatırlar ve bu da bebeğinizde burunda tahrişlere hatta kanamalara bile neden olabilir.O nedenle burun aspiratörü kullanmak zorunda kalırsanız bebeğinizin başını sabit bir şekilde tutmalısınız.

2 Yaşından büyük çocuklarda doktorunuzun önerileri doğrultusunda burun damlaları ve burun spreyleri de kullanabilirsiniz. Bunlar lokal açıcılı,anti alerjik,anti histaminik, pseudo efedrin  ya da kortizon içeren  burun damlaları ye da burun spreyleri olabilir.Deniz suyu içeren burun damlaları ve spreyleri de burnu açmak için kullanılabilirler.

Burun  Spreyleri nasıl kullanılır:Çocuklarda burnu açmanın ve sık görülen burun boğaz enfeksiyonlarını önlemenin en önemli ve en kolay  yolu; onların sümkürmesidir.Öncelikle çocuklarınıza sümkürmeyi öğretmelisiniz.Ancak bu sümkürme işlemini çocuklar 2,5-3 yaş dolaylarında öğrenebilirler.Damla ya da sprey kullanmadan önce sümkürterek ya da fiziksel önlemlerle burundaki kirlilikleri temizleyiniz. Burun spreyi kullanmadan önce çocuğunuzun dik durumda olmasını sağlayın.Başını hafifçe öne eğebilirsiniz.Burun sprey şişesini iyice çalkalayın.Daha sonra burun spreyini uç kısmını çocuğun burun deliğinden içeriye çok ileriye gitmeyecek şekilde hafifçe sokunuz. Baş parmağınızı spreyin alt kısmına yerleştiriniz. Spreyin uç kısmını işaret ve orta parmak arasını alın ve baş parmakla sprey şişesini alttan sıkıştırınız.Çocuğunuzun hastalığının durumuna göre her burun deliğine 1-2 paf olacak şekilde işlemi tekrarlayınız. Özellikle kortizon  içeren burun damlalarında sağ elinizle sol buruna sprey sıkınız, sol elinizle de sağ buruna sprey sıkınız.Böylelikle sprey içindeki etkin maddenin ortadaki burun kemiğine değil burun kanatlarına ulaşmasını sağlarsınız. Çünkü özellikle kortizon içeren burun damlaları ve spreyleri her iki burun deliğini ayıran burun kemiğine ulaşırsa kemik üzerindeki zarı incelterek burun kanamalarına neden olabilir.

ÇOCUKLARDA BURUN TIKANIKLIĞINA ENGEL OLMAK İÇİN

• Özellikle kış aylarında çocuğun  bulunduğu odanın ısısı 20-23 derece dolaylarında olmalı.
• Çocuğun  bulunduğu odanın nem oranı yüzde 40-55 arasında olmalı. Nemin usun süreli düşük olması; ortamda virüs ve bakterinin üremesini kolaylaştırır.Nemin sürekli yüksek olması ise ortamda küf mantarları gibi zararlı mikropları üremesine zemin hazırlar.Ayrıca fazla nem terlemeyi engeller ve vücudun fizyolojik su ve iyon dengesini bozar.
• Eğer burun tıkanıklığı çok ise;bebeğinize ılık bir banyo yaptırabilirsiniz ya da duşu açarak banyo da buharlı ortamda 10-15 dakika durmasını sağlayarak da burnunun açılmasına yardımcı olabilirsiniz.
• Özellikle solunum yolu enfeksiyonların da soğuk buhar veren  nemlendirici aletlerden faydalanabilirsiniz. Bu nemlendiricileri çocuğunuzun  bulunduğu odada 4-6 saat ara ile 3-4 kez 1 er saati geçmemek üzere  çalıştırabilirsiniz.Daha fazla çalışması odadaki nemi artırarak odada küf mantarları üremesine zemin hazırlar.Buhar makinesi içerisine koyduğumuz suyu her seferinde değiştirmelisiniz.Nemlendirici içerisinde  su çok kalırsa içinde mikrop üreyebilir. 
• Özellikle çocuğunuz solunum yolu enfeksiyonu geçiriyor ise;burun salgılarının doğal yollarla aşağı akması için çocuğunuzun yatağını  20-30-40 derece dik bir pozisyona getirebilirsiniz.
• Özellikle solunum yolu enfeksiyonları geçirirken  çocuğunuzu kucağınızda iken dik konumda tutarsanız burnunun rahatça boşalmasına ve açılmasına yardımcı olabilirsiniz.
• Bebeğinize her koşulda anne sütünü vermelisiniz ve bunu mümkünse en az 1 yaşına kadar hatta çocuğunuz emiyor siz de bundan rahatsızlık duymuyorsanız 2-3 yaşına kadar sürdürmelisiniz. 6. aydan sonra çocuğunuza ek gıdalar başladığınızda su da sunabilirsiniz. Özellikle hastalık döneminde bebeğinizin susuz kalmaması için onu daha sık emzirmelisiniz. 6.aydan sonra su ve sulu besinleri sık sık sunmalısınız.
• Çocuğunuzun bulunduğu odayı sık sık havalandırın. Çevre temizliğine dikkat edin.

ÇOCUĞUNUZUN BULUNDUĞU ORTAMDA ASLA SİGARA İÇMEYİNİZ

HASTALIKTAN UZAK SAĞLIKLI GÜNLER DİLEĞİYLE

Dr. Yılmaz Bay

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı