AKUT TONSİLLİT, ANJİN, FARENJİT

(Halk arasındaki deyimi ile BADEMCİK İLTİHABI)

Tonsiller (Bademcikler); ağız açıldığında boğazın arka kısmında, küçük dilin iki yanında bulunan, vücuda giren zararlı mikropları yakalayan ve vücudun mikroplarla savaşmasına yardımcı olan savaşçı hücreleri üreten karşılıklı iki organdır. Tonsiller vücuda mikrop girdiğinde; giren bu mikropları daha ileriye gitmemesi için tutar ve salgıladıkları bazı özel maddelerle öldürürler. Böylelikle vücuda giren mikroplar daha aşağı solunum yollarına inmeden, kan yoluyla vücuda yayılmadan tonsiller tarafından vücuda giriş yerinde tutulmuş olurlar. TONSİLLER VÜCUDUN BİR ÇEŞİT İLERİ KARAKOLUDUR. Eğer mikroplar burada tutulur ve öldürülse vücudun diğer organlarına yayılması engellenmiş olur. O nedenle çocukluk çağında vücudun korunmasında tonsillerin çok büyük görevleri vardır. Çocuklarda tonsiller 6 aydan itibaren giderek yavaş bir şekilde büyüyerek 7-9 yaş dolaylarında maksimum boyutlarına ulaşır. Daha sonra giderek küçülerek 15-17 yaş dolaylarında erişkin boyutlarına ulaşır ama hiç bir zaman kaybolmazlar.

Akut Tonsillit: Tonsil dokusunun mikroplar tarafından istilası, mikropların tonsiller üzerinde çoğalması ve iltihap yapmasına akut tonsillit denir.

Akut tonsillit; çocukluk çağının en sık doktora baş vurma nedeni ve kesin olarak antibiyotik kullanılması gereken tek hastalığıdır.

Akut tonsillit en sık  3-15 yaş arası çocuklarda görülür. 5-9 yaş arasındaki okul çağı çocuklarında görülme sıklığı en fazladır. Boğazda; tonsiller ve farenkste (bademcik ve etrafındaki dokuda) hastalık yapan yüzlerce virüs ve bakteri olarak adlandırdığımız mikrop çeşitleri vardır. Burada konusunu ettiğimiz tıptaki adı ile Grup A beta hemolitik streptokok (GABHS) denilen miropların yaptığı akut tonsillit ya da halk arasındaki deyimi ile Anjin-Beta hastalığıdır. Hastalığın bulguları ve şiddeti alınan mikrobun sayısına, mikrobun gücüne ve kişinin o anki direnç durumuna göre değişir.

AKUT TONSİLLOFARENJİT BELİRTİLERİ

Streptokoksik Tonsillofarenjit belirtileri:

• Birden 38-39-40 dereceye kadar yükselen ateş
• Bademciklerin şiş ve kızarık olması
• Boğaz ağrısı
• Yutkunma zorluğu
• Boyunda ve çene altındaki lenf bezelerinde belirgin şişme ve elleyince ağrı olması
• Halsizlik, bitkinlik,tüm vücutta ve eklemlerde ağrılar
• Baş ağrısı
• İştahsızlık
• Ağızda kötü koku olması
• Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı

Viral Tonsillofarenjit belirtileri:

• Hafif başlayan bir ateş bir iki gün içerisinde 38-39 derecelere kadar yükselir
• Halsizlik, iştahsızlık, bitkinlik
• Boğaz ağrısı
• Nezle, öksürük, ses kısıklığı
• Boyunda ve çene altındaki lenf bezelerinde daha hafif bir şişme ve elleyince hafif bir ağrı olması
• Yumuşak damakta ve boğazın arka kısmında küçük ülserli yaralar
• Bademcik üzerinde iltihaplı yaralar.

Viral tonsillofarenjitler genelde yavaş başlar, belirtiler daha hafiftir. Şikayetler giderek artarak iki üç gün içerisinde bulgular en yüksek düzeye ulaşır ve 5- 7 gün içerisinde hiç bir tedavi almasa bile kendiliğinden geçer.

AKUT TONSİLLOFARENJİTTE TANI 

Akut Tonsillofarenjit kışın son ayları ve ilkbaharın  ilk aylarında en fazla görülür. Çocuk hastalıklarının %80 – 90 gibi çok büyük bir kısmı boğaz enfeksiyonudur. Boğaz enfeksiyonlarının da %80-90 gibi çok büyük bir kısmı virüs denilen mikroplarla oluşan akut tonsillofarenjittir ve antibiyotik tedavisi gerekmez. %10-20 oranındaki bir kısmı ise Streptokok denilen bakterilerin yaptığı akut tonsillofarenjit olabilir ve mutlaka antibiyotik tedavisi gerekir.

Çocuğunuzda boğaz enfeksiyonu belirtileri varsa mutlaka bir çocuk doktoruna götürmelisiniz. Doktorunuz gerekli muayeneleri yaptıktan ve gerekli gördüğü taktirde hızlı antijen testi, boğaz kültürü ve bazen de kan tahlili yaparak Grup A beta hemolitik streptokok (GABHS)’a bağlı akut tonsillofarenjit düşünürse çocuğunuza antibiyotik tedavisine başlayacaktır.

AKUT TONSİLLOFARENJİTTE TADEVİ

Akut tosillofarenjit çok büyük bir oranda virüs denilen mikroplar tarafından oluşturulur. Ve tedavisinde antibiyotiklerin yeri yoktur. Yatak istirahatı, ateş ve boğaz ağrısı için parasetemol ya da ibufen gibi ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir. Burun ve solunum yollarının açılması için genelde serumfizyolojik içeren burun damlaları, solunum yollarındaki yapışkan sıvıyı yumuşatmak ve vücut direncini arttırmak için bol su ve sulu gıdalar, ılık bitki çayları, et suyuna, tavuk suyuna çorbalar, tarhana çorbası gibi sıvı gıdalar yeterli ve dengeli beslenme tedavi için yeterlidir.

Grup A beta hemolitik streptokoklarla (GABHS) olan akut tonsillofarenjit hiç bir tedavi almasa dahi 7-8 gün içerisinde kendi kendine geçen bir hastalıktır. Ancak 4-15 yaş arası çocuklarda; akut eklem romatizması, kalp romatizması, akut glumerolunefrit denilen böbrek hastalıkları gibi komplikasyonlara neden olduğu için bu yaş grubunda antibiyotik tedavisi gerekir. Antibiotik tedavisi akut romatizmal ateşi ve süpüratif komplikasyonları önler. Hastalığın klinik sürecini kısaltır, enfeksiyonun başkalarına bulaşmasını azaltır. Antibiyotik tedavisine başlamada çok acele edilmemelidir çünkü tedavide  9. güne kadar olan gecikmelerde; akut eklem romatizması, kalp romatizması, akut glumerolunefrit denilen böbrek hastalıkları gibi komplikasyonlar görülmez.

Grup A beta hemolitik streptokoklarla (GABHS ) olan akut tonsillofarenjit tedavisinde antibiyotik olarak öncelikle ağızdan ilaç alabilen çocuklarda ağızdan penisilin-V,  ağızdan ilaç alma problemi olan çocuklarda enjeksiyon şeklinde benzatin penisilin kullanılmalıdır.Bu ilaçları doktorunuzun önerileri doğrultusunda önerdiği dozda ve önerdiği sürece kullanmalısınız.

Penilisin-V (ağızdan oral penisilin) 

30 kg altındaki çocuklarda günde 3 kez 400.000 ünite 

30 kg üzerindeki çocuklarda günde 3 kez 800.000 ünite 10 gün süre ile kullanılmalıdır. 

Ağızdan ilaç alamayan çocuklarda

Benzatin penisilin (enjeksiyon şeklindeki penisilin)

30 kg altındaki çocuklarda 600.000 ünite kas içine tek doz

30 kg altındaki çocuklarda 1.200.000 ünite kas içine tek doz şeklinde uygulanmalıdır.

Tüm hastalıklarda olduğu gibi akut tonsillitte de destek tedavisi önemlidir. Ağrı ve ateşe karşı parasetamol ya da ibuprofen cinsi ilaçlar, bol sıvı alımı, mevsimin taze sebze ve meyvesi, protein kaynağı olarak et, süt, yumurta, kuru baklagiller, sıvı desteği olarak her türlü bitki çayları ve yatak istirahati gibi destekleyici tedaviler uygulanmalıdır. 

HASTALIKTAN UZAK SAĞLIKLI GÜNLER DİLEĞİYLE

Dr. Yılmaz Bay

Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Uzmanı