Akut Bronşiolitis; çocuklarda, özellikle 2 yaş altında, alt solunum yollarının en sık görülen hastalığıdır. Akut Bronşiolitis her mevsimde görülmekle birlikte sonbaharın son ayları, kış ve ilkbaharın ilk aylarında görülme sıklığı en fazladır. Çocuklarda Akut Bronşiolit, etkeni çoğunlukla virüs denilen mikroplardır. Bunlar içerisinde Respiratuvar Sinsisyal Virüs(RSV) bronşiol düzeyinde hastalık yapar ve hastaların %50’sinde hastalık nedenidir. Sonra sırasıyla Rhino virus, İnfluenza, Parainfluenza, Adenovirus, diğer birçok virus ve mikoplazma bronşiolite neden olan mikroplardır. RSV’de kuluçka dönemi 7-10 Gün arasındadır. Çocuklarda hastalık erişkinlerden daha ağır seyreder. Bunun nedeni; çocuklarda üst ve alt solunum yolları daha dardır. Hava yolu; hava keseciğine göre daha fazladır. Solunum yolları daha gevşek, salgı bezlerinin sayısı daha fazla, metabolizmaları daha hızlı ve oksijen tüketimleri de daha çoktur. Virüsler bronşiol epitelinde, sekresyon artışı yapar ayrıca virüslerle vücut savunma hücrelerinin karşılaşması bronşiol düzeyinde ölü doku oluşturur. Bu sekresyon artışı ve ölü doku bronşiolleri tıkar. Bu tıkanma alveol düzeyinde gaz değişimini de olumsuz etkileyerek oksijenlenmeyi azaltır. Kliniği de bu tıkanma ve oksijen azlığı oluşturur. Yaş küçüldükçe hastalık daha ağır seyreder. Erkek çocuklar kız çocuklarına göre daha sık hastalığa yakalanabilirler.
Akut Bronşiolit tablosu; hapşırma, burun tıkanıklığı, burun akıntısı gibi hafif üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileri ile başlar. iştahsızlık, hafif bir ateş görülebilir. Bu belirtiler 24-48 saat içerisinde ilerleyerek solunum sıkıntısı, hırıltı, nefes alma zorluğu, aralıksız öksürük, inleme ve morarma ile devam edebilir. Yaygın hışıltı tıptaki deyimi ile Wheezing hastalığın en belirgin bulgusudur. Çocuklarda nefes verirken ıslık çalar gibi bir ses oluşur ve bu ses dışarıdan duyulabilir. Sık nefes alma, soluma zorluğu, nefes alırken burun kanatlarının açılıp-kapanması, göğüste belirgin olarak gözlenen inip-kalkmalar, kaburgalar arasındaki kasların içeriye çökmesi, göğüs kemiğinin üzerindeki yutak denilen bölümün nefes alıp verirken içeriye çökmesi, ileri devrede nefes vermede uzama, akciğerlerde hava birikmesine bağlı olarak göğüste şişme, karaciğer ve dalakta büyüme hastalığın en belirgin bulgularındandır. Akciğer filmlerinde, akciğerin aşırı havalanmasına bağlı olarak kaburga kemiklerinin birbirlerine paralel olması, kalp ve göğüs boşluğu kısmının daralması en belirgin grafi bulgusudur.
Akut Bronşiolitis Klinik olarak 3 derecede değerlendirilir:
1.Hafif Derece Bronşiolitis: Hastanın neşesi, canlılığı yerinde ya da hafif huzursuz, ağızdan yeterli beslenebiliyor. Solunum sayısı dakikada 30-45, kulakla ya da doktor stetoskopla dinlerken nefes verirken hışıltı duyulabiliyor, kaburga kemikleri arasında hafif çekilme varsa hastalık; Hafif derecede Bronşiolit olarak değerlendirilir ve evde tedavi edilebilir.
Tedavi: Anneye çocuğu iyi beslemesi ve yeterince sıvı vermesinin önemi anlatılır. Doktorun önereceği bronş genişletici (salbutamol cinsi) bir ilacı 5-7 gün süre ile evde kullanması ve 2 gün sonra kontrole gelmesi önerilerek hasta eve gönderilir.
2.Orta Derece Bronşiolitis: Çocuk huysuz-huzursuz, sürekli ağlıyor, ağızdan yeterli beslenemiyor. Solunum sayısı dakikada 45-60 arasında, kulakla dışarıdan hışıltı duyulabiliyor, kaburga kemikleri arasında ve boyun altındaki göğüs kemiğinin üzerinde belirgin içeri çökme varsa hastalık; Orta derecede bronşiolit olarak değerlendirilir. Hasta muayenehane koşullarında ya da klinikte ayaktan izlenebilir.
Tedavi: Eğer çocukta morarma varsa hastaya öncelikle oksijen verilir. Sonra Salbutamol ya da Adrenalin cinsi bir ilaç nebulizatöre koyulur. Üzerine serum fizyolojik ilave edilir. Bu karışım ağız-burun maskesiyle çocuğa verilir. İlaca yanıt değerlendirilir. Eğer nebulize salbutamol ya da Adrenaline yanıt alınıyorsa; 4-6 saat aralıkla aynı tedaviyi sürdürmesi önerilerek çocuk eve gönderilir. Tedaviye yanıt alınmıyorsa yatarak tedavi için çocuk hastaneye gönderilir.
3.Ağır derece Bronşiolit, Ağır Hastalık: Solunum sayısı 60’ın üzerinde, solunumda zaman zaman durma gözleniyorsa, nefes almada ve vermede çok belirgin hışıltı varsa, burun kanatları solunuma katılıyorsa, göğüste; kaburga kemikleri arasında ve boynun altındaki göğüs kemiğinin üzerinde belirgin içe çökme varsa, oksijen azlığı belirtileri olan tırnak uçlarında, dudakta ve yüzde morarama varsa, bilinçte bozulma varsa, beslenme ileri derecede bozulmuşsa hastalık; Ağır Bronşiolit olarak değerlendirilir. Mutlaka hastanede tedavi edilmesi gerekir. Ayrıca prematüre çocuklar, herhangi bir kronik hastalığı olan çocuklar, kalp hastalığı olan çocuklar ya da tedaviyi evde sürdüremeyecek durumda olan ailelerin çocukları da Akut Bronşiolit tablosunda hastanede tedavi edilmelidir.
Tedavi:
- Öncelikle çocuğun oksijen açlığı giderilir.
- Sıvı elektrolit dengesi sağlanır.
- Beslenme düzeni sağlanır.
İlaç tedavisinde; çocuğun hastalığının dercesine ve alınan yanıta göre Salbutamol, Adrenalin, Budesonid, Hiperonik Salin (%3 NaCl) gibi ilaçlar doktor kontrolünde verilir.
Akut Bronşiolitis tedavisinde antibiyotiklerin yeri yoktur. Antiviral ilaçlar ağır vakalarda uzman doktorların kontrolünde klinikte kullanılabilir.
Korunma :
- Çocuklar; en az 1 yaşına, hatta mümkünse 2-3 yaşına kadar Anne sütü ile beslenmeli
- Çocuğun bulunduğu ortamda asla sigara içilmemeli
- Enfeksiyonlardan mümkün olduğunca korunmalı
- Çocukla temas halinde olan kişiler sık sık ellerini yıkamalı
- Çocuğun İçinde bulunduğu çevrenin temizliğine dikkat edilmeli
- Çocuğun hasta kişilerle teması engellenmeli
- Çocukla temas halinde olan hasta kişiler maske kullanmalı.
- 1,800 altında doğan yüksek riskli bebeklerde Ekim ve Mart ayları boyunca RSV enfeksiyonuna karşı her ay 1 kez olmak üzere aşı yapılabilir.
Başarı dileklerimle,
DR.YILMAZ BAY