Prematüre ne demek?
Normal gebelik süresi 40 haftadır. 38-42 hafta arasında doğan çocuklara zamanında doğum ya da MATÜR bebek diyoruz. 42. gebelik haftasının üzerinde doğan bebeklere de POSTMATÜR bebek, 37. Gebelik haftası ve altında doğan bebeklere PREMATÜRE bebek, 32.Gebelik haftasının altında doğan bebeklere de İLERİ PREMATÜRE bebek diyoruz.
Bebeğinizin yaşını nasıl hesaplayacaksınız?
Bebeğinizi 2 yaşına kadar hatta ileri prematürelerde 3 yaşına kadar zamanında doğan çocuklarla asla kıyaslamayınız. Bebeğinizin yaşı; kaç hafta erken doğduysa bulunduğu takvim yaşından erken doğduğu kadar zaman çıkartılarak bulunur. Örneğin bebeğiniz 32.gebelik haftasında doğduysa 2 ay erken doğmuş demektir. 3 aylık olduğunda bebeğinizin gerçek yaşı 1 aylıktır (3-2=1). Büyüme ve gelişmesini 1 aylık çocuğa göre değerlendirmelisiniz. Yapması gereken hareket ve davranışları 1 Ayalık çocuğun yapması gerekenlerle kıyaslaya bilirsiniz.
Bebeğinizin bakımı
Bebeğiniz; sizin karnınızda sabit ısıda, mikropsuz, az gürültülü, karanlık, dış etkenlere karşı korumalı ve güvenli bir ortamda belli bir olgunluğa erişinceye kadar yaşar. Eğer bebeğiniz zamanından önce ısısı çok farklı, steril olmayan, gürültülü, çok aydınlık ve güvensiz bir ortama gelirse erken doğum derecesine göre bazı sorunlarla karşılaşabilir. Yeni ortamına uyum sağlamakta güçlük çekebilir. Dış otama uyum problemi varsa bebeğiniz doktorunuz tarafından anne rahmine benzer bir ortam olan kuvöz bakımına alınabilir. Kuvözün ısısı, nemi bebeğinize göre ayarlanır. Kuvöz içine özel filtrelenmiş hava ve oksijen verilir. Gereksinimi olan sıvı, besin bazen damardan, bazen de burundan mideye uzanan bir sonda ile çocuğunuza verilebilir. Bazen kuvöz üzeri kapatılarak anne karnındakine uygun karanlık bir ortam da sağlanması gerekebilir. Her koşulda sütünüz bebeğiniz için yaşamsal bir öneme sahiptir. Sütünüzü elektrikli bir anne sütü sağma makinesiyle sağıp çocuğunuza iletmelisiniz. Doktorunuz sütünüzün çocuğunuza verilmesini sağlayacaktır. Sütünüz çocuğunuza emmesi gelişmişse ağızdan; gelişmemişse burundan sonda ile verilecektir.
Bebeğinizin emmesi geliştiğinde artık eve gitme zamanınız gelmiş demektir. Eve çıktıktan sonrada bebeğinize bir süre daha özel bir özen göstermelisiniz. Bebeğinizi güçlü tutan, enfeksiyonlardan koruyan direnç faktörleri hamileliğin son aylarında bebeğinize geçer. Bu nedenle erken doğan bebeğiniz dış travmalara ve enfeksiyonlara açıktır. Bebeğinizde direnç faktörlerinin gelişmesi 6-7 ay, bazen 1 yıla kadar uzayabilir. Bebeğinizi ellemeden önce mutlaka ellerinizi güzelce yıkamalısınız. Herkesin kucağına vermemelisiniz. Kalabalık ortamlara sokmamalısınız. Sık sık odasını havalandırmalısınız. Güzel havalarda açık havaya çıkarmalısınız.
Bebeğinizin izlemi nasıl olmalıdır?
Prematüre bebekler normal doğan bebeklere göre daha sık aralıklarla izlenmeli. Bu izlem ilk aylarda; günlük, haftalık, aylık olmalı. Kilo alımları, gelişim durumları izlenmeli ve mutlaka bir deftere kaydedilmeli. Prematürelik derecesine göre beyin, göz, işitme, solunum, kalp, böbrekler gibi hayati organlar etkilenmiş olabilir. Beyin kanaması ve diğer etkilenmeler açısından çocuk nöroloji uzmanı, göz etkilenmesi, şaşılık özellikle peremetürite retinopatisi (ROP)açısından göz uzmanı, işitme etkilenmesi için KBB uzmanı, solunum yolu hastalıkları açısından çocuk solunum yolu hastalıkları ve alerji uzmanı, kalp hastalıkları açısından çocuk kardiyoloji uzmanı, böbrekler için çocuk nefroloji uzmanı, iskelet sistemi yönünde çocuk ortopedi ve fizik tedavi uzmanı konsültasyonları mutlaka yapılmalıdır.
Bebeğinizin beslenmesi
Prematüre bebekler çok hızlı bir büyüme ve gelişme sürecin içinde oldukları için besin gereksinimleri de zamanında doğmuş bebekler göre daha fazladır. Boy ve kilosuna göre alması gereken anne sütü veya mama miktarı hesaplanmalı ve bu hesaplanan miktar 2-2,5-3 saat aralarla çocuğa verilmelidir. Emme refleksi iyi olan ve ağızdan beslenebilen çocuklar doğrudan anne memesine tutulmalıdır. Emme refleksi yeterli olmayan bebeklere anne sütü varsa anne sütü; anne sütü yoksa boy ve kilosuna göre hesaplanan mama burundan sonda ile verilmelidir. Sütünüz var ve yeterli ise bebeğinizi öncelikle kendi sütünüzle besleyiniz. Sütünüz var ancak bebeğinizi beslemeye yeterli değil ise bebeğinizi emzirdikten sonra bebeğinizin prematüreliğinin derecesine göre doktorunuzun önerdiği özel mamaları bebeğinize sunmalısınız. Anne sütü ile beslenen bebeklerde anne sütü güçlendiricisi olarak bilinen Eoprotin adlı bir mama kullanılabilir. Sütünüzü günde 3 kez 30 cc kadar sağınız. İçerisine 1 ölçek eoprotin ekleyerek; bebeğiniz 4 kg oluncaya kadar kaşıkla bebeğinize verebilirsiniz. Bebeğiniz pramatüre maması alıyorsa eoprotin kullanmanıza gerek yoktur.34.Haftanın üzerinde doğan bebeklerde doktorunuz uygun görürse zamanında doğan bebekler gibi 6. Ayda ek gıdaya başlayabilirler. Çok küçük prematürelerde erken doğduğu süre kadar 6. Aya eklenip ek gıdaya öyle başlanmalıdır.
Bebeğinizin vitaminleri
Normal çocuklardan farklı olarak prematüre bebeklere doktorunuzun önerileri doğrultusunda D Vitamini dışında, multivitamin, demir, folik asit, çinko gibi ilaçlar verilebilir. Bu ilaçları doktorunuzun önerdiği dozda, önerdiği saatlerde ve önerdiği sürelerle kullanmalısınız.
Bebeğinizin Aşıları
2 kilonun üzerinde doğmuş bebekler zamanında doğan bebeklerle aynı aylarda aşılanır. Örneğin zamanında doğmuş 2 aylık bir bebeğe hangi aşılar yapılıyorsa sizin bebeğinize de doğduktan 2 ay sonra aynı aşılar yapılacaktır. 2 kilonun altıda doğan bebeklere aşı yapılması 2 kg oluncaya kadar ertelenmelidir. Yalnız anne hepatit B taşıyıcısı ise kiloya bakılmaksızın bebeğe doğar doğmaz hepatit B aşısı yapılmalıdır. Çok küçük prematürelere özellikle 28.gebelik haftasının altında doğan ve 1,5 kg altında kilosu alan bebeklere RSV aşısı (Synagis) sonbahar ve kış ayları süresince her ay bir kez yapılmalı. Bu aşı RSV mikrobuna bağlı bronşiolitis ve zatürre geçirmesini engelleyebilir. 6 aydan büyük prematüre bebeklere ve ailelerine grip sezonu boyunca grip aşısı yapılmalıdır.
Vücut ısısının korunması
Prematüre bebekler, cilt altı ya dokusu yeterince olgunlaşmadığı için zamanında doğan bebeklere göre vücut ısısını daha zor kontrol edebilirler. O nedenle yeterince giydirilmezlerse çabuk üşürler. Fazla giydirilirse de vücut ısıları kolayca normalin üzerine çıkabilir.
Oda ısısı 25-26 C de, odadaki nem %45-%50 arasında sabit tutulmalıdır. Odada mutlaka bir termometre bulundurulmalıdır. Çocuğunuzun ısısını ölçmek için de doktorunuzun önereceği dijital bir termometreden yararlanabilirsiniz.
Uygun boyutlarda pamuklu kıyafetler, eldiven ve çoraplarla vücut ısısını koruyabilirsiniz. Bazen eldiven ve çoraplarının içerisine pamuk da koymak gerekebilir. Odayı sık sık havalandırmayı unutmayınız.
Cilt-Göz-Ağız-Burun bakımı
Prematüre bebeklerin cildi zamanında doğan bebeklere göre daha hassastır. Özellikle vücuda temas eden giysilerin önceden yıkanmış bol su ile durulanmış hatta ütülenmiş olması gerekir. Yumuşak ve pamuklu giysileri tercih ediniz.
Prematüre bebeklerin kulak kıkırdakları yeterince olgunlaşmadığı için tek taraflı uzun süreli yatışlarda yapışkanlıklar hatta kangren gibi tablolar görülebilir. O nedenle her emzirmeden sonra yatış şeklini değiştiriniz.
Gözde çapaklanmalar yapışmalar akıntılar görülebilir. Kaynamış ılıtılmış suyla ya da serum fizyolojikle siliniz. Koyu sarı ya da yeşilimsi bir akıntı gördüğünüzde doktorunuza danışınız.
Prematüre bebeklerin ağızlarına kolayca mantar (pamukçuk) enfeksiyonu gelişebilir. Sık sık ağzını kontrol ediniz. Özellikle yanaklarda beyazlık gördüğünüzde doktorunuza danışınız. Ağız kenarındaki akıntıları temiz bir pamuklu bezle siliniz. Burun tıkanıklıklarında serum fizyolojik denilen tuzlu su içeren burun damlaları kullanabilirsiniz.
Uyku
Prematüre bebekler uykuya meyillidirler; ancak uyaranlara da zamanında doğan bebeklere göre daha hassastırlar. Dokunulduğunda herhangi bir işlemde çabuk huzursuz olurlar. Işıktan ve gürültüden çabuk etkilenirler. Büyüme hormonu uykuda salgılandığı için bebeğinizin yeterli uyuması için gerekli ortamı sağlayınız. Bebeğinizin bulunduğu ortamda aşırı ışık, ses ve gürültü olmamasına özen gösteriniz. Gündüzleri odasında onu rahatlatacak alçak sesli bir müzik çalabilirsiniz. Beslenme çok uzarsa yorulup uykuya dalabilirler. Belli bir sürede beslenme işini bitirmelisiniz.
Ziyaretçi
Prematüre bebeklerin hastalıklara karşı direnci daha azdır. İlk aşıları oluncaya kadar bebek odasına ziyaretçi almayınız. Anne, baba ve bakıcı dışında bebeğinizi kimsenin kucağına vermeyiniz. Eve ziyarete gelen insanlarda hastalık olmadığından emin olmalısınız.
Sağlıklı ve mutlu bir yaşam dileğiyle
Dr.Yılmaz Bay
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı